مصوب جلسه ۸۷۲ مورخ 10/8/1401 شورای عالی انقلاب فرهنگی
ستاد هماهنگی و راهبری اجرای نقشه مهندسی فرهنگی کشور
کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی ـ مرکز مدیریت حوزه های علمیه
وزارت آموزش و پرورش ـ وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
وزارت ورزش و جوانان ـ وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی
وزارت امور اقتصادی و دارایی ـ وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی
وزارت کشور ـ وزارت راه و شهرسازی
معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری
مرکز ملی فضای مجازی ـ شورای فرهنگ عمومی
سازمان صدا و سیما ـ سازمان حفاظت محیط زیست
سازمان برنامه و بودجه ـ سازمان بسیج مستضعفین
سازمان تبلیغات اسلامی ـ دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی
مصوبه «مبانی، اصول و الزامات پیادهسازی برنامه جامع سبک زندگی اسلامی ـ ایرانی» که در جلسات ۳۵۶، ۳۵۷، ۳۵۸، ۳۵۹، ۳۶۱، ۳۷۲ و ۳۷۴ مورخ ۱۴۰۱/۰۲/۰۶، ۱۴۰۱/۰۲/۲۰، ۱۴۰۱/۰۳/۰۳، ۱۴۰۱/۰۳/۱۷، ۱۴۰۱/۰۳/۳۱، ۱۴۰۱/۰۶/۰۸ و ۱۴۰۱/۰۶/۲۲ شورای معین شورای عالی انقلاب فرهنگی به تصویب رسیده است و مطابق مفاد تبصره ۴ ماده ۲۰ آیین نامه داخلی شورای عالی انقلاب فرهنگی، در جلسه ۸۷۲ مورخ ۱۴۰۱/۰۸/۱۰ شورای عالی انقلاب فرهنگی مصوب تلقی گردید، به شرح ذیل برای اجرا ابلاغ میشود:
مقدمه
سبک زندگی، بهعنوان نماد تمدنهای بشری، در بستر روابط جاری انسانها با وضع موجودِ خویش، طبیعت، خانواده، افراد و جوامع، فناوریها و مصنوعات بشری، سازوکارهای حکمرانی در فضای حقیقی و مجازی شکل میگیرد. با توجه به اقتضائات عصر انتظار، دستیابی به مراتب وضع مطلوب برای نیل به تمدن نوین اسلامی و تحقق وضع آرمانی سبک زندگی در عصر ظهور آخرین حجت خدا، از مهمترین جهتگیریهای انقلاب شکوهمند اسلامی مردم ایران است. راستای تحقق دستور مقام معظم رهبری (مدظله العالی) در بند چهارم پیوست حکم انتصاب اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی مبنی بر «طراحی و تدوین برنامه ای جامع برای ترویج سبک زندگی اسلامی ـ ایرانی در کشور و زمینه سازی برای اجرایی شدن آن توسط دستگاه های مسئول» و پیگیری مطالبه معظم له در توصیه هفتم بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی مبنی بر «مقابله با سبک زندگی منحطّ غربی از طریق جهادی همه جانبه و هوشمندانه» و نیز تحقق اقدام ملی یکمِ راهبرد کلان پنجم سند نقشه مهندسی فرهنگی کشور مبنی بر «تدوین و اجرای برنامه جامع سبک زندگی اسلامی ـ ایرانی»، سند «چارچوب تدوین برنامه جامع سبک زندگی اسلامی ـ ایرانی به انضمام چارچوب تقسیم کار ملی» در دستور کار تصویب و ابلاغ توسط شورای عالی انقلاب فرهنگی قرار گرفته است.
.این سند به دنبال ایجاد درک مشترک از کلان موضوع «سبک زندگی اسلامی ـ ایرانی» و هم گرایی و هم افزایی بین سیاست گذاران، قانون گذاران، برنامه ریزان، مجریان و مروجان سبک زندگی اسلامی ـ ایرانی است تا زمینه اجرا و اجراییسازی اقدامات لازم در دستگاه های مرتبط را فراهم نماید.
ماده۱ـ تعریف و عرصه های سبک زندگی اسلامی ـ ایرانی
۱ـ۱ـ تعریف: منظومه الگوهای زیستی انتخابی و نسبتاً پایدار، مبتنی بر نظامهای اعتقادی، علمی، اخلاقی، معنوی و موازین شرعی اسلام که بر بستر زیستبوم ایران، در ساحتهای چهارگانۀ روابط با خدا، خود، انسان ها و دنیا و دستاوردهای بشری، در جهت شکلگیری تمدن نوین اسلامی با سازوکارهای حکمرانی در دولت اسلامی در مواجهه با سبکهای زندگی معارض و رقیب تقویت میشود.
۲ـ۱ـ عرصههای سبک زندگی ذیل ساحتهای روابط انسانها:
الف. ساحت رابطه با خدا:
۱ـ۲ـ۱ـ معنویت، مناسک عبادی و شعائر دینی؛
ب. ساحت رابطه با خود:
۲ـ۲ـ۱ـ تحصیل، تربیت اخلاقی و اندیشه ورزی؛
۳ـ۲ـ۱ـ تنظیم زمان، فراغت و تفریحات؛
۴ـ۲ـ۱ـ مدیریت سلامت و حفظ بدن (بهداشت و ورزش)؛
۵ـ۲ـ۱ـ تغذیه؛
ج. ساحت رابطه با انسانها:
۶ـ۲ـ۱ـ پوشش، آرایش و مُد؛
۷ـ۲ـ۱ـ رفتارهای اقتصادی و الگوی مصرف؛
۸ـ۲ـ۱ـ کسب و کار و کارآفرینی؛
۹ـ۲ـ۱ـ ازدواج، روابط جنسی و روابط خانوادگی؛
۱۰ـ۲ـ۱ـ تعاملات اجتماعی و اخلاق شهروندی؛
۱۱ـ۲ـ۱ـ رفتار سیاسی؛
د. ساحت رابطه با دنیا و دستاوردهای بشری:
۱۲ـ۲ـ۱ محیط زیست و طبیعت؛
۱۳ـ۲ـ۱ـ فناوریهای نو، فضای مجازی و رسانههای جمعی و اجتماعی؛
۱۴ـ۲ـ۱ـ شهرسازی، معماری و طراحی فضاهای زندگی.
تبصره: سایر عرصههای سبک زندگی اسلامی ـ ایرانی، با توجه به رهنمودهای مقام معظم رهبری(مدظله العالی) و عرصههای نوظهور علم و فناوری و با در نظر گرفتن نیازهای زندگی، پس از تصویب ستاد هماهنگی و راهبری اجرای نقشهی مهندسی فرهنگی کشور، به این مجموعه افزوده خواهد شد و برنامه تقسیم کار ملی آن به جدول پیوست اضافه خواهد شد تا در چارچوب این سند، برنامه سبک زندگی در آن محورها تنظیم و تصویب شود.
ماده۲ـ مبانی سبک زندگی اسلامی ـ ایرانی[۱]
۱ـ۲ـ برساختن سبک زندگی اسلامی ـ ایرانی بر اساس آموزههای اسلام ناب محمدی(ص) و پرتوافکنی اصول و ارزش های اسلامی در بستر فرهنگ غنی ایرانی در عرصه های زندگی مردم؛
۲ـ۲ـ بهرهبرداری از امتداد نظامهای پنجگانه اعتقادی، علمی، اخلاقی، معنوی و شرعی اسلام، در ساحتهای ارتباطی انسان با خدا، خود، انسانها و دنیا و دستاوردهای بشری، بهمنظور تعیین عرصهها و حوزههای سبک زندگی؛
۳ـ۲ـ دنیا به مثابه بستر آزمون و تمهید کیفیت حیات انسان پس از مرگ بهعنوان ثمره الگوی زیست در دنیا؛
۴ـ۲ـ ابتنای سبک زندگی بر اختیار و قدرت انتخاب آگاهانه با فراهم بودن کیفیت قابل قبول برای زندگی و با رعایت کرامت و منزلت انسان ها؛
۵ ـ۲ـ پذیرش ظرفیت برابر زن و مرد در پیمودن مراتب کمال انسانی و قرب الهی به رغم تفاوت های جسمی، روحی و روانی؛
۶ ـ۲ـ تقدم انتخاب فرد بر مجموعه افراد در حیطه شخصی با رعایت تقدم مصالح جامعه بر منافع فردی در حیطههای اجتماعی در مقام تعارض های فرد و جامعه؛
۷ـ۲ـ محوریت خانواده، پیوندهای خانوادگی و روابط خویشاوندی در شکلگیری هویت افراد و تحقق ارزشهای سبک زندگی اسلامی ـ ایرانی؛
۸ ـ۲ـ سبک زندگی بهمثابه برونداد و ثمره فرهنگ و نظامات اجتماعی در قالب الگوهای رفتاری نسبتاً پایدار؛
۹ـ۲ـ تأثیر باورها، گرایش ها، انگیزه ها، استطاعت و وُسع فردی و خانوادگی، فرهنگ عمومی و محلی و نظام حکمرانی در انتخاب های افراد و شکلگیری سبک زندگی آنها؛
۱۰ـ۲ـ جامعیت و نظاموارگی سبک زندگی اسلامی و شمول آن به همه عرصههای حیات؛
۱۱ـ۲ـ پذیرش تفاوت ها و تکثر سلیقهها در سبک زندگی، متناسب با اراده متمایز افراد و جوامع، با تأکید بر مشترکات فطرت و اختصاصات بومی در چارچوب موازین اسلام ناب محمدی(ص)؛
۱۲ـ۲ـ بروز، ظهور و تکامل شخصیت انسان در بستر جامعه و تعامل و مشارکت با سایر انسان ها و فرهنگها بر پایه عدالت با تأکید بر دسترسی برابر به فرصت های تربیتی، تحصیلی، شغلی و بهرهمندی از منابع ملی در سبک زندگی اسلامی ـ ایرانی؛
۱۳ـ۲ـ تکامل در چارچوب های بینشی و گرایشی و منزلت اجتماعی افراد، فرهنگ و شرایط جامعه، نهادها و ساختارهای حکمرانی، فناوریها، مصنوعات و نمادهای زندگی به عنوان لازمه اعتلای سبک زندگی؛
۱۴ـ۲ـ تحقق سبک زندگی اسلامی ـ ایرانی، بهعنوان لازمۀ انتظار فرج و ایجاد آمادگی در جامعه برای ظهور مهدی موعود (عج)؛
۱۵ـ۲ـ تأثیر فناوری بر تقویت هویت افراد و افزایش تواناییهای ادراکی و تحریکی و اراده خودآگاه و ناخودآگاه در عرصههای سبک زندگی؛
۱۶ـ۲ـ ظرفیت فضای مجازی و فناوریهای ارتباطی و هوشمند برای تحقق خواستههای جهاننگرانه بشری و اتصال به همه امور جهان، بر اساس ویژگی سیال بودن و ظرفیت حرکت و جابهجایی نامحدود، دسترسی فراگیر و تصرفات آسان.
ماده۳ـ اصول تدوین برنامه جامع سبک زندگی اسلامی ـ ایرانی[۲]
۱ـ۳ـ اتخاذ رویکرد تعاملی در بهره مندی از عقل سلیم و تجارب مفید بشری، یافته های علمی و فناوری در سایه سار تعالیم حیاتبخش اسلام و رهنمودهای ولایت فقیه بهمنظور تدوین و اولویتگذاری برنامه ها و اقدامات مرتبط با اعتلای سبک زندگی؛
۲ـ۳ـ اقدام برای شناسایی، معرفی و ترویج الگوهای رفتاری مقبول در جامعۀ اسلامی و مرزگذاری دقیق و تبیین چگونگی مواجهه با سبک های زندگی نامناسب؛
۳ـ۳ـ توجه به استطاعت و قدرت انتخاب، عاملیت و فردیت انسان و تأثیر سازوکارهای ایجابی و سلبی و الزامات درونی و بیرونی بر آن و اجتناب از الزام صرف در مقام گفتمانسازی، سیاست گذاری، برنامه ریزی، پیادهسازی و نظارت؛
۴ـ۳ـ توجه به اقتضائات جنسیتی و ارائه پاسخها، الگوهای رفتاری و برنامههای متناسب با نیازها و خصوصیات گروههای اجتماعی، بهویژه بانوان؛
۵ ـ۳ـ برخورداری از نگرش جامع و نظاممند برای حرکت اعتلابخش از وضع موجود به وضع مطلوب و اتخاذ رویکرد فرایندی و بلندمدت؛
۶ ـ۳ـ اتخاذ رویکرد آینده نگرانه و توجه به سرعت تغییر در پدیده ها و پویایی الگوهای رفتاری و تقویت رویکرد پیشگیری و مصونیتبخشی و پرهیز از انفعال در مواجهه با تحولات عرصه های سبک زندگی؛
۷ـ۳ـ بهرسمیت شناختن تفاوت سلیقهها و توجه به شکل گیری مقاومت خودآگاه و ناخودآگاه و احتمال هنجارشکنی افراد در برابر تحدید و نادیده گرفتن اراده و سلیقه مشروع آن ها و تحمیل الگوهای رفتاری منافی با هویت متمایز شخصی؛
۸ ـ۳ـ اعتلای توأمان حکمت نظری و حکمت عملی و تعدیل سطح گرایش ها و انگیزه های طبیعی انسان ها و وضع قوانین و مقررات عادلانه به منظور ارتقای سطح کیفیت انتخاب های آگاهانه و اختیاری افراد، به جای گسترش رویکردهای صرفاً تحمیلی و الزام آور؛
۹ـ۳ـ تقویت بنیان و تأثیرگذاری خانواده و پیوندهای خانوادگی و خویشاوندی و همسایگی بهمنظور ارتقای هویت مطلوب بر پایۀ ارزشهای فرهنگ اسلامی ـ ایرانی؛
۱۰ـ۳ـ دسترسی به حداقلهای عفاف و کفاف برای تأمین شرایط انتخاب گری فردی و جمعی سبک زندگی مطلوب؛
۱۱ـ۳ـ تمهید و آمادهسازی آحاد مردم در عرصههای سبک زندگی اسلامی ـ ایرانی در راستای انتظار برای ظهور مهدی موعود (عج)؛
۱۲ـ۳ـ اهتمام به اعتلای سبک زندگی گروه های مرجع و تأثیرگذار در رفتارهای جامعه و رعایت الگوهای مطلوب رفتاری برای حکمرانان؛
۱۳ـ۳ـ طراحی سازوکارهای اعتلای سبک زندگی اسلامی ـ ایرانی با توجه دقیق به گسترش بیحدّ و مرز ارتباطات در فضای مجازی و حاکمیت الگوی دوفضایی یکپارچه و هوشمند و درهم تنیدگی فضای فیزیکی و مجازی؛
۱۴ـ۳ـ اتخاذ تدابیر لازم بهمنظور تأثیرپذیری صحیح و مناسب سبک زندگی، از فناوریها و فضای مجازی و پدیده هوشمندسازی، ساختارهای حکمرانی و نهادهای اجتماعی، عوامل محیطی و سبک های زندگی رقیب و مهاجم در چارچوب مبانی اسلامی و اقتضائات بومی؛
۱۵ـ۳ـ اتخاذ تدابیر لازم بهمنظور هدایت ذائقه عمومی جامعه متناسب با سبک زندگی اسلامی ـ ایرانی و شناسایی کالاها، خدمات و محصولات سبکساز و فرهنگساز با توجه توأمان به نیازها و انتظارات و ذائقه های کنونی اقشار مختلف اجتماعی بر اساس ارزشها و معیارهای مطلوب؛
۱۶ـ۳ـ ایجاد زمینه نقشآفرینی فعال بخش های مردمی، عمومی و خصوصی در تعامل با دولت بهمنظور تأمین مشارکت حداکثری مردم در پیادهسازی برنامه جامع سبک زندگی اسلامی ـ ایرانی.
ماده۴ـ الزامات پیاده سازی و اجرای[۳] برنامه جامع سبک زندگی اسلامی ـ ایرانی
۱ـ۴ـ تدوین و بازطراحی الگوهای مطلوب سبک زندگی با رویکرد اسلامی ـ ایرانی بر اساس مراحل چرخه عمر آحاد، اقشار و صنوف مختلف جامعه حسب زیستبوم شهری، روستایی و عشایری در عرصه های سبک زندگی؛
۲ـ۴ـ اعتلای گفتمان سبک زندگی اسلامی ـ ایرانی در سطوح ملی، منطقهای و بین المللی و تقویت همگرایی و ایجاد شبکه ارتباطی با ملتها و دولتهای مختلف بر اساس ارزشهای مشترک سبک زندگی با بهرهگیری از فناوریهای نوپدید.
۳ـ۴ـ تسهیل انتقال بین نسلی و تقویت سبک زندگی اسلامی ـ ایرانی با اعتلای نظام تربیت رسمی و غیر رسمی جمهوری اسلامی ایران مبتنی بر سند تحول بنیادین آموزش و پرورش؛
۴ـ۴ـ فرهنگ سازی و نهادینه سازی ارزش ها، هنجارها، مناسک، رفتارها، نمادها و موازین سبک زندگی اسلامی ـ ایرانی، از طریق استقرار زنجیره ارزش صنایع فرهنگی و فناوریهای نرم از جمله: طراحی بازیها، سرگرمیها و ابزارهای فناورانه نوپدید، ایجاد شهرکهای سبک زندگی اسلامی ـ ایرانی، در مواجهه با روندها و تغییرات محیطی با تأکید بر سبکهای زندگی رقیب؛
۵ ـ۴ـ بهره برداری حداکثری از ظرفیت نظام تبلیغ و ترویج، گروه های مرجع صالح، نظام رسانه ای و فناوریهای نوپدید؛
۶ ـ۴ـ پشتیبانی از پیادهسازی برنامه جامع سبک زندگی و مانعزدایی اجرایی از طریق بازبینی و اصلاح سیاست ها، برنامه ها، ساختارها و سازوکارها، قوانین و مقررات منافی و ناسازگار با مبانی و اصول سبک زندگی اسلامی ـ ایرانی، بهویژه در عرصههای اقتصادی و سیاسی؛
۷ـ۴ـ توسعه زیرساختهای فناورانه بومی و بهرهگیری از شبکه ملی اطلاعات و بهکارگیری سکوهای ارتباطی حضوری و مجازی بهمنظور مدیریت و هدایت ابزارهای فرهنگساز و سبکساز در جهت مطلوب.
۸ ـ۴ـ بهفعلیت درآوردن ظرفیت ها و جلب مشارکت سرمایههای بالقوۀ کشور از قبیل مدارس، مساجد، دانشگاهها، حوزههای علمیه و… در راستای انتقال، تقویت و تثبیت سبک زندگی اسلامی ـ ایرانی.
ماده۵ ـ الگوی تقسیم کار ملی
۱ـ ۵ ـ ستاد هماهنگی و راهبری اجرای نقشه مهندسی فرهنگی کشور موظف است طبق جدول تقسیم کار ملی پیوست، با همکاری ستادهای دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی و بر اساس این سند، «برنامه جامع سبک زندگی اسلامی ـ ایرانی» را با رعایت «چارچوب تدوین اسناد ملی حوزه فرهنگ» تهیه، تصویب و ابلاغ نماید.
۲ـ ۵ ـ با توجه به مفاد چارچوب تدوین اسناد فرهنگی (مصوب ستاد هماهنگی و راهبری اجرای نقشۀ مهندسی فرهنگی کشور) و با عنایت به نقش ویژه حوزه علمیه، سازمان صداوسیما، وزارت آموزش و پرورش، سازمان برنامه و بودجه، معاونت رئیس جمهور در امور زنان و خانواده، سازمان بسیج مستضعفین، کمیسیون تخصصی مجلس شورای اسلامی؛ نماینده هر یک از دستگاه های مذکور و نمایندگانی از تشکلهای مردمنهاد، حلقههای واسط مردمی و دانشگاه تخصصی ذیربط به انتخاب دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی، عضو همه کمیتههای تدوین برنامههای موضوعی سبک زندگی اسلامی ـ ایرانی خواهند بود.
۳ـ ۵ ـ بهمنظور راهبری تدوین و ایجاد هماهنگی و انسجام و وحدت رویه در تنظیم برنامههای سبک زندگی اسلامی ـ ایرانی؛ کمیسیون سبک زندگی اسلامی ـ ایرانی بهصورت موقت ذیل ستاد هماهنگی و راهبری اجرای نقشه مهندسی فرهنگی کشور با مشارکت دستگاههای ذیربط و صاحبنظران و گروههای مؤثر تشکیل میشود.
۴ـ ۵ ـ مسئولیت پیگیری اجرا و نظارت بر حسن اجرای برنامههای سبک زندگی اسلامی ـ ایرانی بر عهده شورای فرهنگ عمومی کشور است. این شورا گزارش سالانه نظارت و اثربخشی برنامهها را به ستاد هماهنگی و راهبری اجرای نقشه مهندسی فرهنگی کشور ارائه می نماید.
۵ ـ ۵ ـ مرجع روزآمدسازی این سند، شورای عالی انقلاب فرهنگی و مرجع تصویب و روزآمدسازی برنامه جامع سبک زندگی، ستاد هماهنگی و راهبری اجرای نقشه مهندسی فرهنگی کشور است که حداکثر بایستی هر پنج سال یک بار با توجه به پیمایش تغییرات سبک زندگی و اقدامات جبهه رقیب، انجام پذیرد.
ماده۶ ـ این مصوبه مشتمل بر یک مقدمه، ۶ ماده و ۴۷ بند و یک پیوست تحت عنوان «جدول تقسیم کار ملی دستگاه های اصلی و همکار برای تدوین و اجرایی سازی برنامه جامع سبک زندگی اسلامی ـ ایرانی» در جلسات ۳۵۶، ۳۵۷، ۳۵۸، ۳۵۹، ۳۶۱، ۳۷۲ و ۳۷۴ مورخ ۱۴۰۱/۰۲/۰۶، ۱۴۰۱/۰۲/۲۰، ۱۴۰۱/۰۳/۰۳، ۱۴۰۱/۰۳/۱۷، ۱۴۰۱/۰۳/۳۱، ۱۴۰۱/۰۶/۰۸ و ۱۴۰۱/۰۶/۲۲ شورای معین شورای عالی انقلاب فرهنگی تصویب؛ و مطابق مفاد تبصره ۴ ماده ۲۰ آیین نامه داخلی شورای عالی انقلاب فرهنگی، در جلسه ۸۷۲ مورخ ۱۴۰۱/۰۸/۱۰ شورای عالی انقلاب فرهنگی مصوب تلقی گردید و از تاریخ ابلاغ، لازم الاجراء است.
پیوست: جدول تقسیم کار ملی دستگاه های مسئول و همکار برای تدوین و اجرایی سازی برنامه جامع سبک زندگی اسلامی ـ ایرانی
۱. منظور از مبانی سبک زندگی اسلامی ـ ایرانی در این سند، گزاره های توصیفی است که ترسیم مناسبی از ماهیت و چیستی برنامه مطلوب سبک زندگی و عناصر لازم برای اسلامی و ایرانی تلقی شدن آن ایجاد می نماید.
۱. منظور از اصول تدوین برنامه جامع سبک زندگی اسلامی ـ ایرانی در این سند، گزاره های تجویزی است که چگونگی تدوین برنامه جامع سبک زندگی اسلامی ـ ایرانی را معین می نماید.
۲ . منظور از الزامات پیادهسازی و اجرای برنامه جامع سبک زندگی اسلامی ـ ایرانی عبارت است از مجموعه زیرساختها و اقدامات لازم برای موفقیت در تحقق کامل برنامه جامع سبک زندگی اسلامی ایرانی
رئیس جمهور و رئیس شورای عالی انقلاب فرهنگی ـ سیدابراهیم رئیسی
