شیخ مرتضی انصاری با نام کامل شیخ مرتضی انصاری شوشتری (۱۲۱۴-۱۲۸۱ق)، ملقب به شیخ اعظم و خاتم‌الفقها و المجتهدین و معروف به شیخ انصاری، یکی از نامورترین و پرآوازه‌ترین فقیهان شیعه و مراجع تقلید و یکی از محقق‌ترین چهره‌های علمی و فقهی در قرن سیزدهم قمری که بعد از صاحب جواهر، مرجعیت عامه یافت.
نسب شیخ انصاری به جابر بن عبداللّه انصاری صحابی نامدار پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) می‌رسد. او در کربلا، اصفهان، نجف و دیگر شهرها نزد بزرگانی چون عمویش شیخ حسن انصاری، سید محمد مجاهد، شریف العلماء مازندرانی، موسی کاشف‌الغطاء، سید محمدباقر شفتی رشتی، ملا احمد نراقی، علی کاشف‌الغطاء و صاحب جواهر علوم اسلامی را فرا گرفت و در جوانی به درجه اجتهاد رسید.
او نظریات ابتکاری و ابداعی بی‌شماری در فقه و اصول به وجود آورد و آغازگر و پایه‌گذار اصول نوینی در فقه و اصول بود که توانست اصول و فقه را به مرحله جدیدی وارد کند. وی با روش متین و مستحکم، اصول اخباری‌گری رایج آن روز را کنار زد و مسیر اجتهاد را روشن و مبرهن نمود. شیخ انصاری بعد از صاحب جواهر و به درخواست ایشان مرجعیت شیعیان را بر عهده گرفت.
او شاگردان بسیاری را تربیت کرد که بیش‌تر آنها از مجتهدان و عالمان معروف شیعه در میانه قرن سیزدهم تا اوایل قرن چهاردهم بودند. از شیخ انصاری تالیفات بسیاری برجای مانده و کتاب المکاسب و فرائد الاصول از آثار مهم ایشان است که سال‌ها در حوزه‌های علمیه تدریس می‌شود.
